20. Małą łyżką smakuje dłużej | Z małej łžicu dlěje słodźi: O tłumaczeniu na mikrojęzyki w Polsce

Czy warto pisać dla małego grona czytelników? Po co tłumaczyć światową klasykę na języki mniejszości?
Jakie znaczenie może mieć przekład dla rozwoju języka? Czego wielkie literatury mogą nauczyć się od najmniejszych? Czy o „wielkości” języka naprawdę świadczy tylko liczba jego użytkowników? Czy literatura czytana i pisana w małym języku może okazać się „smaczniejsza” od tej wielkiej?

Rozmawiają pisarze, tłumacze i badacze literatur w językach mniejszościowych:

• Artur Jablonsczi (Artur Jabłoński), pisarz, autor m.in. 3 powieści w języku kaszubskim i działacz stowarzyszenia Kaszëbskô Jednota;
• Grzegorz Kulik, śląski aktywista językowy i publicysta, tłumacz m.in. Dickensa, Saint-Exupéry'ego, Twardocha i „Gwiezdnych Wojen”;
• Justyna Majerska-Sznajder (Jüśja fum Biöetuł) - prezeska Stowarzyszenia Wilamowianie, rewitalizatorka i organizatorka wilamowskiego życia kulturalnego, w tym teatru amatorskiego;
• Piotr Szatkowski (Psioter ôt Sziatków), aktywista mazurski, autor m.in. przekładu Małego Księcia, redaktor czasopisma „Céch. Mazurski cejtunek”;
• Marta Watral, działaczka łemkowska i doktorantka na Wydziale Filologicznym UJ, badaczka literatury łemkowskiej.
• Rozmowę poprowadził dr Artur Czesak: dialektolog, leksykograf, sympatyk i badacz mikrojęzyków literackich.

Debata była wydarzeniem finałowym międzynarodowej konferencji młodych badaczy „Mały język, wielki temat | Small language, large issue” zorganizowanej 1 grudnia 2018 roku w Warszawie przez Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Czeskie Centrum i Stowarzyszenie Pracownia Etnograficzna.

19. Strach: Kulisy ekspresowego przekładu książki o administracji prezydenta Donalda J. Trumpa

Tekst dostaliśmy jakoś we wrześniu, a całość szła do druku na początku listopada i ukazała się 28 listopada. Książka ma mniej więcej 17 arkuszy.

Uwaga: Nie słuchać w pracy ani przy dzieciach.

18. Dominika Cieśla-Szymańska o redaktorach: co trzeba wiedzieć, żeby lepiej współpracować z wydawnictwem?

Co dzieje się w wydawnictwie, zanim książka trafi do nas do tłumaczenia? Co decyduje o tym, że właśnie nas wybrano? Jak powinny przebiegać dalsze etapy pracy nad tekstem - i jak nie pogubić się między różnymi redaktorami: inicjującym, prowadzącym, językowym? Czego powinni dopilnować, a czego unikać tłumacze?

O współpracy z redaktorami Piotr Szymczak rozmawia z Dominiką Cieślą-Szymańską, członkinią-założycielką Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury, a także doświadczoną redaktorką językową i prowadzącą. 

Nagranie z 10 stycznia 2019 roku.

Tematy:

01:05 Jak przebiega proces wydawniczy? Czym zajmuje się redaktor prowadzący, a czym inicjujący?

04:43 Kto i na jakiej podstawie wybiera tłumacza do przełożenia książki?

05:44 Kiedy tłumacz ma szanse na wynegocjowanie wyższej stawki? 

06:40 Nie tylko tłumacz, czyli o czym jeszcze myśli redaktor prowadzący

07:27 Twoja konkurencja: ilu tłumaczy ma redaktor na swojej liście?

08:08 Jakie są realia pracy redaktora prowadzącego?

09:37 Najgorsze rzeczy, jakie tłumacze mogą zrobić redaktorowi.

12:14 O redakcji językowej przekładu

13:54 Jakie prawa ma tłumacz przy robieniu korekty autorskiej po współpracy z redaktorem językowym?

15:54 Czy redaktor językowy nie jest zbyt uprzywilejowany w stosunku do tłumacza?

17:21 Skąd biorą się napięte terminy w pracy nad przekładami?

19:56 Co mogą zrobić tłumacze, żeby edukować wydawców w tej kwestii?

20:55 Jak i komu zgłaszać propozycje wydania książek, na których nam zależy?

21:59 Standardy: czego redaktor spodziewa się po tekście przekładu?

24:20 Kiedy deadline jest elastyczny, a kiedy nie do ruszenia?

28:48 Dlaczego przetłumaczone książki wypadają z planu wydawniczego i czy jest dla nich wtedy jeszcze nadzieja?

30:06 Co udało się osiągnąć STL-owi, a co pozostaje nam do zrobienia? 

17. Magdalena Pytlak, laureatka Nagrody Literatury na Świecie w kategorii “Nowa twarz”

Tematy:

• Jakich problemów nastręcza język bułgarski w tłumaczeniu?
• Tłumaczenie książek trudnych - czy dążyć do większej przystępności i jak radzić sobie z trudnościami oryginału?
• Fragmenty powieści (czyta Dorota Konowrocka-Sawa).
• Jak szukać materiału językowego do tworzenia przekładu silnie nacechowanego stylistycznie?
• O pokusie upraszczania tekstu z myślą o czytelniku przekładu.
• O zaglądaniu do innych przekładów.
• O strategii stylistycznej Ruskowa.
• O niedolach tłumacza w zderzeniu z rzeczywistością branży wydawniczej.
• O awarii twardego dysku i płynących z niej pożytkach.
• O tłumaczeniu z języków otoczonych słabszą polityką kulturalną.
• Czym kierował się wydawca wybierając książkę do publikacji.
• O tłumaczeniu słów niezrozumiałych i współpracy z autorem.

_{Muzyka w intro: Smooth Lovin | Mystery Sax by Kevin MacLeod (incompetech.com)
Licensed under Creative Commons: By Attribution 3.0 License
http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/}

16: Przy winie o tłumaczeniu: Rafał Lisowski i Dorota Konowrocka-Sawa [SPOILERY]

10 listopada 2018 roku w Warszawie odbyło się spotkanie Stołu Widzialnego Tłumacza, na którym ośmioro tłumaczy opowiadało o napotkanych problemach tłumaczeniowych i rozmawiało o zaletach i wadach możliwych rozwiązań.

Tak powstały cztery nagrania pokazujące, jak tłumacze myślą o tłumaczonych przez siebie tekstach. W pierwszym odcinku problemy przedstawiają Rafał Lisowski, który zmagał się z problemem takiego oddania angielskiego oryginału w języku polskim, żeby nie uwikłać się w rodzaj gramatyczny, i Dorota Konowrocka-Sawa, która tłumaczyła nagradzaną i cenioną przez krytyków książkę Less - gdzie Less jest nazwiskiem bohatera i zarazem nazwiskiem znaczącym [UWAGA: SPOILERY]. W dyskusji udział wzięli również: Jakub Jedliński, Rafał Lisowski, Irena Makarewicz, Agata Ostrowska, Piotr Szymczak, Gwido Zlatkes i Jacek Żuławnik.

Spotkanie prowadziła Dorota Konowrocka-Sawa, przewodnicząca oddziału wschodniego Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.

15: Przy winie o tłumaczeniu: Jakub Jedliński i Piotr Szymczak

10 listopada 2018 roku w Warszawie odbyło się spotkanie Stołu Widzialnego Tłumacza, na którym ośmioro tłumaczy opowiadało o napotkanych problemach tłumaczeniowych i rozmawiało o zaletach i wadach możliwych rozwiązań.

Tak powstały cztery nagrania pokazujące, jak tłumacze myślą o tłumaczonych przez siebie tekstach. W trzecim odcinku problemy przedstawiają Jakub Jedliński, który w historycznym źródle musiał stylem oddać niską pozycję społeczną jednej z postaci, i Piotr Szymczak, który opowiedział o pewnej grze słownej i problemie zwięzłości angielskiego i rozwlekłości polskiego. W dyskusji udział wzięli również: Dorota Konowrocka-Sawa, Rafał Lisowski, Irena Makarewicz, Agata Ostrowska, Gwido Zlatkes i Jacek Żuławnik.

Spotkanie prowadziła Dorota Konowrocka-Sawa, przewodnicząca oddziału wschodniego Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.

14: Przy winie o tłumaczeniu: Gwido Zlatkes i Irena Makarewicz

13. Przy winie o tłumaczeniu: Jacek Żuławnik i Agata Ostrowska

10 listopada 2018 roku w Warszawie odbyło się spotkanie Stołu Widzialnego Tłumacza, na którym ośmioro tłumaczy opowiadało o napotkanych problemach tłumaczeniowych i rozmawiało o zaletach i wadach możliwych rozwiązań.

Tak powstały cztery nagrania pokazujące, jak tłumacze myślą o tłumaczonych przez siebie tekstach. W pierwszym odcinku problemy przedstawiają Jacek Żuławnik, który w swoim tekście zderzył się z problemem oddania licznych odniesień kulturowych, i Agata Ostrowska, która tłumaczyła książkę pisaną młodzieżowym slangiem londyńskim. W dyskusji udział wzięli również: Jakub Jedliński, Dorota Konowrocka-Sawa, Rafał Lisowski, Irena Makarewicz, Piotr Szymczak i Gwido Zlatkes.

Spotkanie prowadziła Dorota Konowrocka-Sawa, przewodnicząca oddziału wschodniego Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.

12. Anastazja Dwulit: tłumaczenie Prousta i burzliwa debata o niewyrażalności, a także twórczej roli tłumacza, Barańczaku, presji czasu i wielu innych sprawach

Spotkanie z tłumaczką z języka francuskiego Anastazją Dwulit w ramach Galerii Tłumaczy u Gwidona Zlatkesa.

Anastazja Dwulit wybrała jedyny możliwy zawód dla osoby z jej nazwiskiem. Przedstawia się jako "tłumaczka książek niepopularnych, napisanych przez autorów znanych (Ciorana, Prousta, Ionesco, Derridę) i nieznanych (nie ma co wymieniać, bo nieznani). Nie przełożyła niczego poczytnego ani nawet pożytecznego (czeka na propozycję przekładu bestsellerowego poradnika)."

Nie lubi teoretyzować, ale licząc, że inni lubią, zagaiła krótko – o granicach swobody tłumacza, o tym, jak i po co tłumaczyć rzeczy już przełożone, o tym, co widzi tłumacz czytając tłumaczoną (nie przez siebie) książkę oraz o tym, dlaczego czytelnicy mają do niego pretensje. Wywiązała się burzliwa dyskusja, którą z przyjemnością tutaj prezentujemy.

Poruszane tematy:

00:38 - Anastazja Dwulit przedstawia tłumaczoną książkę i związane z nią problemy.

08:33 - Katarzyna Makaruk (Kaja) opowiada o doświadczeniu redagowania własnych swobodnych rozwiązań.

10:02 - Piotr Szymczak dorzuca trzy grosze o adaptacjach w kontekście tomiku Memorial: A Version of Homer's Iliad Alice Oswald

12:37 - Katarzyna Raczkowska o intertekstualności.

13:01 - Anastazja D. o przekładach jako adaptacjach teatralnych.

14:42 - O nowych i starych przekładach, m.in. W stronę Swanna w przekładzie Krystyny Rodowskiej.

15:49 - Nowe przekłady jako dialog z istniejącymi.

16:11 - Gwido Zlatkes o rosnącej widzialności tłumaczy na rynku książki.

16:56 - Anastazja o nędzy zawodu tłumacza literackiego - oponuje Katarzyna Marczewska.

18:09 - Anastazja o problemie niewyrażalności i twórczej roli tłumacza.

19:19 - Kaja o tłumaczu jako czytelniku.

19:44 - Gwido o różnicy między wiernością autorowi oryginału a wiernością językowi przekładu.

20:57 - Anastazja i inni nie dają się łatwo przekonać.

22:23 - Magda Kowalska twardo staje po stronie inwencji i sięga po najcięższy kaliber oręża: Tadeusza "Boya" Żeleńskiego i Stanisława Barańczaka.

25:33 - O przygotowaniach do pracy nad przekładem i presji czasu

26:33 - Gwido wraca do translatorskich rozbójników i profesjonalnych standardów. Pojawiają się Szwejk, etyka i Kubuś Puchatek.

30:27 - Kaja wraca do kwestii tłumacza jako czytelnika w świetle interpretacji.

31:03 - Aleksandra Niemirycz o słabościach przekładów Barańczaka. Kaja i Piotr bronią jego dobrego imienia; o kontekście historycznym przekładu.

33:15 - Aleksandra jeszcze o nieetyczności wolnego przekładu.

34:10 - Piotr o śmierci kanonu i wynikających stąd problemach.

35:40 - Katarzyna R. o językotwórczości i kulturotwórczości przekładu.

36:46 -Katarzyna Marczewska przytakuje i przytacza argumentum ad Jerzy Jarniewicz.

38:23 - Aleksandra o historycznych różnicach w pojmowaniu wierności przekładu.

40:19 - Piotr o niezrozumieniu naszej roli jako tłumaczy.

42:09 - Anastazja jeszcze raz porusza kwestię powtórnych tłumaczeń i zaznaczania ich odmienności.

45:08 - Magda o problemie parodii stylistycznej w przekładzie.

11. Jerzy Jarniewicz w Czarnolesie o “Tłumaczu między innymi”

Zapis spotkania z prof. Jerzym Jarniewiczem w Czarnolesie.

Spotkanie autorskie na temat nowej książki Jerzego Jarniewicza Tłumacz między innymi odbyło się 13 października 2018 roku w ramach upamiętnienia wielkich tłumaczy polskich zorganizowanego przez Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie i Fundację "Pamiętamy o ogrodach".

Rozmowę poprowadziła Dorota Konowrocka-Sawa, przewodnicząca oddziału wschodniego STL.

Tematy:

00:15 - Przedstawienie sylwetki Jerzego Jarniewicza.

01:09 - O mistrzach Jerzego Jarniewicza: Sławie Lisieckiej (02:03), Stanisławie Barańczaku (04:52), Piotrze Sommerze (07:34).

09:02 - O początkach własnej kariery.

10:36 - Dlaczego tłumaczę: jaka literatura jest dla mnie ważna i jacy tłumacze mi imponują.

14:20 - Czy wierność jest najważniejsza? Jak przekład ma się do literatury i kultury polskiej?

17:12 - O relacjach między różnymi przekładami jednego dzieła.

18:28 - O opłakanym stanie krytyki przekładu i o różnych przekładach Jądra ciemności.

22:32 - O Perypetiach Alicji na Czarytorium Grzegorza Wasowskiego, niewierności w przekładzie oraz nieistnieniu przekładu literackiego jako jednoznacznej kategorii.

33:07 - O Sercu ciemności - spolszczeniu Heart of Darkness Conrada wykonanym przez Jacka Dukaja

34:52 - O nieprzekładalności literatury i statusie tłumacza jako autora.

49:26 - O poziomie świadomości u polskich czytelników przekładu.

51:52 - O statusie tłumaczy i autorów wobec wydawców i czytelników.

55:47 - Największa wpadka, największy triumf i największe czytelnicze odkrycie tego roku Jerzego Jarniewicza.

_{Zdjęcie prof. Jarniewicza wykorzystaliśmy za życzliwym pozwoleniem Biura Literackiego - dziękujemy.}