35. Uwaga na tłumacza: Leszek Engelking, Magda Heydel, Antonia Lloyd-Jones, Julia Różewicz, Tomasz Swoboda

Przedstawiamy nagranie dyskusji panelowej Uwaga na tłumacza z udziałem Leszka Engelkinga, Magdy Heydel, Antonii Lloyd Jones, Julii Różewicz i Tomasza Swobody.

Dyskusja odbyła się 5 czerwca 2019 roku w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu i była częścią konferencji naukowej "Czynnik ludzki w przekładzie literackim - teorie, historie, praktyki" (5-7 czerwca 2019) zorganizowanej na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu przez Humanistyczne Konsorcjum Naukowe, łączące Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Rozmowę prowadzili Borys Szumański i Weronika Szwebs. Poruszono szereg tematów, m.in:

• Tomasz Swoboda o niedoskonałościach, błędach i niezrozumieniu oryginału w pracy tłumacza
• Leszek Engelking o językowej alienacji tłumacza, który z natury działa na pograniczu języków
• Magda Heydel dopowiada o niezrozumieniu oryginału oraz tłumaczeniu jako procesie poznawczym i interpretacyjnym
• Julia Różewicz o swojej perspektywie jako wydawczyni i tym, jak wpłynęła ona na jej pracę tłumaczki, a także o sytuacji na polskim rynku książki i poprawianiu oryginałów
• Antonia Lloyd Jones o realiach promowania polskiej literatury w świecie anglojęzycznym i 
• Magda Heydel o widoczności tłumaczy

A także wiele innych zagadnień, m.in. kwestię retranslacji (tłumaczenia na nowo książek mających już przekłady), presję rynku na jakość tłumaczeń, budowanie środowiska tłumaczy, poprawianie autorów nieżyjących itp.

Autor fotografii: M.Kaczyński © CK ZAMEK

Uwaga: W spotkaniu na żywo do wypowiedzi Julii Różewicz na temat liczby publikowanych w Polsce książek wkradł się błąd arytmetyczny. Tutaj, w wersji podcastowej, błąd został usunięty i dane podane w odcinku są miarodajne.

34. Anna Sawicka o tłumaczeniu Jaume Cabrégo i literatury katalońskiej

Spotkanie z dr hab. Anną Sawicką (Uniwersytet Jagielloński), tłumaczką literatury katalońskiej i hiszpańskiej, członkinią Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury, która m.in. przełożyła na język polski bestsellerową powieść Wyznaję oraz zbiór opowiadań Kiedy zapada mrok Jaume Cabrégo, najwybitniejszego żyjącego pisarza katalońskiego.

W dorobku Anny Sawickiej znajduje się wiele innych pozycji, w tym przekłady kilku katalońskich dramatów oraz opowiadania Pere Caldersa i Javiera Tomeo, średniowieczny brewiarz mistyczny Ramona Llulla (Księga Przyjaciela i Umiłowanego), a także powieści: Chłodny dotyk Alberta Sáncheza Piñola, Za worek kości Lluisa-Antona Baulenasa, Skrzypce z Auschwitz Marii Angels Anglady, Miasto cudów Eduarda Mendozy oraz wszystkie książki Jaume Cabrégo, które do tej pory ukazały się w Polsce: Wyznaję, Głosy Pamano, Jaśnie pan, Cień eunucha, Agonia dźwięków, tom opowiadań Podróż zimowa i najnowszy – Kiedy zapada mrok.

Anna Sawicka została uhonorowana w listopadzie 2015 roku niezwykle prestiżową nagrodą Instytutu Ramona Llulla. Kapituła uznała, że Głosy Pamano to najlepszy przekład z literatury katalońskiej za rok 2014.

Spotkanie poprowadziła Dobromiła Jankowska, członkini STL i nagradzana tłumaczka, w ramach cyklu "Tłumacz w muzeum" odbywającego się w Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu. 

Rozmowa dotyczyła m.in. języka katalońskiego i doświadczenia pracy w małym języku, ale także metod pracy i konsultowania przekładów oraz krytyki spadającej na tłumaczy. Na koniec Anna Sawicka przeczytała opowiadanie Pere Caldersa "Rzeczy pozornie bez znaczenia" we własnym przekładzie.

33. Tłumaczenie literatur w małych językach: buriackim (Anna Matkowska), litewskim (Agnieszka Rembiałkowska) i hebrajskim (Magdalena Sommer)

Buriacki, litewski, hebrajski... Czy literatura bliska może być daleka i na odwrót? Jak i po co tłumaczyć Polakom literaturę z mniej oczywistych kultur i języków?

W dyskusji – zorganizowanej 24 maja 2019 r. przez Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury na Targach Książki w Warszawie – wzięły udział tłumaczki literatury powstającej w językach mniej w Polsce znanych albo wręcz całkiem nieznanych:

Agnieszka Rembiałkowska, tłumaczka z języka litewskiego, absolwentka filologii bałtyckiej na Uniwersytecie Warszawskim, a obecnie wykładowczyni w Zakładzie Bałtystyki na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Z języka litewskiego przekłada wiersze i powieści. 

Agnieszka Matkowska, tłumaczka z języka buriackiego i popularyzatorka kultury buriackiej (blog The Buriatologist), absolwentka polonistyki, etnolingwistyki, podyplomowych studiów dla tłumaczy oraz studiów doktoranckich z zakresu mongolistyki (UAM). Studiowała również w Wielkiej Brytanii, USA i Buriacji. Oprócz tłumaczeń zajmuje się badaniami nad buriacką tradycją ustną. Przełożyła m.in. buriacką legendę o Angarze, którą usłyszała nad jeziorem Bajkał i która ukazała się w polskim przekładzie w 2017 roku.

Magdalena Sommer, autorka przekładów z języków hebrajskiego i angielskiego, absolwentka hebraistyki na Uniwersytecie Warszawskim, lektorka języka hebrajskiego i autorka przekładów z języków hebrajskiego i angielskiego.

Moderowała Dorota Konowrocka-Sawa, tłumaczka z języka angielskiego i członkini zarządu Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.

_{Fotografie wykorzystane w grafice: materiały Creative Commons z serwisu Flickr: Sergey Pesterev (Baikal), Joachim Tüns (Jerusalem), marc valdener (P1110093).}

32. Literatura dziecięca z krajów bałtyckich w przekładzie: Małgorzata Gierałtowska, Marta Grzybowska, Anna Michalczuk-Podlecki, Marta Cmiel-Bażant

W tym odcinku zapraszamy na dyskusję poświęconą trendom i problemom w przekładzie literatury dziecięcej. Jak tłumaczyć dla młodego czytelnika? Jakie wyzwania stoją przed tłumaczem współczesnej europejskiej literatury dla dzieci? Czy tłumaczenie literatury dla dzieci różni się od tłumaczenia dla dorosłych? Ale też - co można podsunąć dziecku do lektury z mniej znanych literatur naszych sąsiadów? 

Rozmawiały tłumaczki: Małgorzata Gierałtowska, Marta Grzybowska, Anna Michalczuk-Podlecki i Marta Cmiel-Bażant.

MAŁGORZATA GIERAŁTOWSKA
Tłumaczka z jęz. litewskiego, absolwentka Katedry Językoznawstwa Ogólnego i Bałtystyki na Uniwersytecie Warszawskim. Autorka artykułów naukowych poświęconych XX-wiecznej prozie litewskiej. Współpracuje z Centrum Litewskim przy Ambasadzie Republiki Litewskiej, Zakładem Bałtystyki UW oraz Litewskim Instytutem Kultury w Wilnie. Tłumaczy litewską poezję, prozę, literaturę dziecięcą, eseistykę i sztuki teatralne.

MARTA GRZYBOWSKA
Absolwentka Katedry Językoznawstwa Ogólnego i Bałtystyki Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku filologia bałtycka w zakresie specjalności językoznawczej. W latach 2004-2008 słuchacz Studiów Doktoranckich prowadzonych na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2004 roku współpracownik dydaktyczny, a od 2013 roku pracownik etatowy Zakładu Bałtystyki – lektor języków bałtyckich i prowadząca praktyczne zajęcia translacyjne z języka łotewskiego. Od 2012 roku Sekretarz Katedry Językoznawstwa Ogólnego, Wschodnioazjatyckiego Porównawczego i Bałtystyki. Tłumaczy z języka łotewskiego i litewskiego.

ANNA MICHALCZUK-PODLECKI
Estofilka i tłumaczka z języka estońskiego. W jej przekładzie ukazała się książka eseistyczna Jana Kaplinskiego "Ojcu" (Pogranicze 2016); z estońskiej literatury dla dzieci przekładała takich autorów, jak Anti Saar, Piret Raud, Hilli Rand oraz Andrus Kivirähk. We współpracy z wydawnictwami Ezop, Widnokrąg i Finebooks przygotowuje kolejne tytuły. Doktor nauk humanistycznych, absolwentka Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach wymiany akademickiej studiowała również na Uniwersytecie w Tartu (Estonia).

Rozmowę prowadziła Marta Cmiel-Bażant, wykładowczyni w Instytucie Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersytetu Warszawskiego zawodowo związana z kulturą i literaturą słoweńską.

Panel zorganizowało wydawnictwo Ezop w ramach projektu "Literackie zbliżenia" podczas Warszawskich Targów Książki 23 maja 2019 roku. Projekt "Literackie zbliżenia" jest realizowany w ramach programu Kreatywna Europa: Kultura.

31. Pieśni szarej godziny: Monika Opalińska o elegiach staroangielskich

W nowym odcinku przedstawiamy rozmowę z dr hab. Moniką Opalińską z Instytutu Anglistyki Uniwersytetu Warszawskiego, specjalistką od języka staroangielskiego i autorką przekładów średniowiecznych poematów. Rozmawiamy o cyklu elegijnych wierszy Pieśni szarej godziny, które Monika Opalińska opublikowała w 2013 roku nakładem Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego. 

Oto sam pieśń prawdziwą zaśpiewam, o drogach mych opowiem, jak w dniach ciężkiej próby nielekkie niosłem brzemię. Poznałem smak goryczy i niepokój serca, w łodzi odkryłem miarę rozpaczy i smutku.

("Żeglarz", 1-5)

Wiersze pochodzą z tzw. Kodeksu z Exeter: bezcennego zabytku piśmiennictwa wpisanego przez UNESCO na listę najważniejszych dóbr kulturowych ludzkości.

Te ponadtysiącletnie teksty są osadzone w świecie, który językowo i kulturowo wydaje się odległy od współczesności. Jednak ze średniowiecznymi Anglami i Sasami łączy nas niespodziewanie wiele.

Rozmowa dotyczyła języka i kultury Anglii sprzed podboju normańskiego (1066): staroangielskiej poetyki, współistnienia elementów pogańskich i chrześcijańskich w tekstach z epoki, realiów życia w średniowieczu, ale też pracy nad przekładem naukowym oraz warunków umowy z wydawnictwem.  

Wywiad przeprowadził 21 maja 2019 roku Piotr Szymczak.

^{Na ilustracji (Wikimedia Commons) zapinka z pochówku w Sutton Hoo, gdzie w zakopanym okręcie złożono szczątki możnowładcy z VII w. (przypuszczalnie Raedwalda, króla Anglów).}

30. Piotr Sommer o tomiku “O krok od nich. Przekłady z poetów amerykańskich”.

29. Rola redaktora w procesie powstawania książki

Czym się zajmuje redaktorka/redaktor? Jaki ma wpływ na ostateczny kształt książki? Czy w Polsce ktoś inwestuje jeszcze w dobrą redakcję tekstu? Czym różni się praca nad przekładem od pracy z autorem czy autorką? Na ile środowisko redaktorów podobne jest do środowiska tłumaczy, a pod jakimi względami się różni? Na te i wiele innych pytań odpowiadali uczestnicy panelu organizowanego w ramach Warszawskiego Weekendu Księgarń Kameralnych 2019.

Zaproszonymi gośćmi byli: Krystyna Bratkowska (z wydawnictwa Nisza), Julianna Jonek (Dowody na Istnienie) i Filip Modrzejewski (Wydawnictwo W.A.B.), a rozmowę prowadził Piotr Kieżun (Kultura Liberalna).

Panel odbył się 28 kwietnia 2019 roku w Faktycznym Domu Kultury w Warszawie.

28. Sefer ha-Bahir w polskim przekładzie: Bohdan Kos, Jan Doktór, Wojciech Brojer

27. Esther Kinsky im Gespräch mit Christoph Bartmann

In dieser deutschsprachigen Episode unseres Podcasts präsentieren wir ein Gespräch mit Esther Kinsky, das vom warschauer Goethe-Institut am 1 April 2019 organisiert wurde. Das Interview wurde geführt von Dr. Christoph Bartmann (Direktor des Goethe-Instituts Warschau).

Esther Kinsky (geb.1956) ist eine deutsche literarische Übersetzerin und Autorin von Romanen und Lyrik. Sie hat mehrere Bücher aus dem Polnischen, Englischen und Russischen übersetzt (darunter Werke von Olga Tokarczuk, Anka Grupińska, Magdalena Tulli, Joanna Bator und anderen).

00:14 Einführung

03:23 Esther Kinsky über ihr Buch 

05:20 Ein Auszug von ihrem Buch ("Die Oder")

09:59 Die Autorin spricht über den Fluss Lea in der Nähe von London

13:11 Die Wichtigkeit des Geländes in der Prosa von Kinsky  

15:39 Die Arbeitsweise von Esther Kinsky.

18:40 "Nature writing" gegen "Culture/Social writing" in der heutigen Literatur

21:38 Hackney und das Motto des Buches ("The ultimate condition of everything is river.")

24:15 Iain Sinclair, "Psychogeografie" und John Clare (1793-1864)

26:48 Flüsse und die faszinierenden Eigenschaften des Lichtes

30:34 Noch ein Stück aus dem Kapitel "Folklore"

39:05 Esther Kinsky als Übersetzerin aus dem Polnischen und aus anderen slawischen Sprachen

43:21 Der Underschied zwischen Schreiben und Übersetzen

44:52 Aktuelle Übersetzungprojekte

Fragen aus dem Publikum

45:32 Ein Projekt mit polnischen Schriftstellern und Dichtern

46:57 Eine Frage an Sława Lisiecka, Übersetzerin von Esther Kinsky ins Polnische

50:59 Die Rolle der Fotografie im Leben und Schreiben

53:10 Die Kunst der literarischen Beschreibung 

54:50 Noch eine Frage zur Fotografie

56:03 Miron Białoszewski und Tadeusz Różewicz

56:56 Übersetzungsprojekte nach mehreren Jahren Pause

60:25 Sława Lisiecka kündigt ein neues Verlagsprojekt an

61:59 Esther Kinsky als Übersetzerin ihrer eigenen Bücher.

64:26 Und zum Schluss, liest die Autorin einen Auszug aus ihrem Buch vor ("Wind")

26. Małgorzata Semil o tłumaczeniu dla teatru

W dzisiejszym odcinku kolejne ciekawe nagranie archiwalne poświęcone teatrowi - fragment wystąpienia Małgorzaty Semil w Instytucie Anglistyki UW z 24 listopada 2017 r.

Małgorzata Semil jest niezwykle zasłużoną tłumaczką i krytyczką teatralną odznaczoną Srebrnym Krzyżem Zasługi i odznaką Zasłużony Działacz Kultury. Od 1966 pracuje w redakcji Dialogu, gdzie drukowała liczne przekłady utworów dramatycznych wybitnych pisarzy anglojęzycznych. Od 1970 jest członkiem Międzynarodowego Instytutu Teatralnego. Pełniła funkcję kierowniczki literackiej Teatru Powszechnego w Warszawie, a także konsultantki literackiej Teatru Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie.